Rimëkëmbja ekonomike pas përfundimit të pandemisë së shkaktuar nga koronavirusi dhe kthimi në gjendje normale, po shihet si sfiduese për Kosovën, duke marrë parasysh dëmet e paraqitura në nivel lokal dhe global. E kjo rimëkëmbje do të jetë edhe më e zorshme, pasi që Qeveria aktuale po vonohet për të ndihmuar bizneset.

Për t’iu dalë në ndihmë bizneseve dhe kategorive të tjera të shoqërisë që janë goditur nga pandemia e koronavirusit, Qeveria tani në detyrë e Kosovës ka miratuar Pakon Emergjente Fiskale, në vlerë prej rreth 180 milionë eurosh.

Kjo pako është ndarë në 15 pjesë dhe varësisht prej masës së përcaktuar për kategori të caktuara edhe do të përfitojnë aplikuesit.

E nga fillimi i pandemisë dhe marrjes së masave për ndalimin e veprimtarisë së shumë bizneseve, janë me mijëra kompani të ndryshme private që kanë parashtruar kërkesa në Administratën Tatimore të Kosovës (ATK), në mënyrë që të përfitojnë mbështetjen nga Pakoja Emergjente e Qeverisë së Kosovës.

Por Qeveria në detyrë e Kosovës nuk e ka zbatuar ende pakon dhe vetëm një pjesë e vogël e saj është kryer, ndërsa nevojat e bizneseve dhe qytetarëve janë të mëdha dhe emergjente pas masave shtrënguese të ndërmarra për parandalimin e përhapjes së koronavirusit.

Përveç masës së 3-të për pagat e punëtorëve, bizneset të cilat kanë pasur vështirësi financiare në këtë kohë pandemie, ende nuk kanë përfituar nga pakoja.

Madje vonesat për në implementimin e fazës së parë si dhe asaj për rimëkëmbje ekonomike po shihen si të rrezikshme për bizneset dhe punëtorët e sektorëve të ndryshme.

Këtë e thotë shefi i Grupit Parlamentar të PDK-së, Bedri Hamza, i cili është edhe anëtar i Komisionit për Buxhet dhe Transfere.

Hamza në një bisedë për Agjencinë e Lajmeve FaktePlus ka thënë se deri tani komisioni i tyre nuk ka pranuar kurrfarë  pakoje për shqyrtim nga ana e Qeverisë.

Ai thotë se mungesa e relacioneve Qeveri-Kuvend ka lënë anash disa procese shumë të rëndësishme.

Ish- ministri i Financave, Bedri Hamza vlerëson se pakoja e parë e ndërmarr nga qeveria është e vonuar, ndërsa faza e dytë për rimëkëmbjen ekonomike sipas tij është e pamjaftueshme.

“Nuk kemi pranuar asgjë si komision për fazën e parë e le më për fazën e dytë. Faza e parë është zbatuar një pjesë e saj edhe pse baza legale nuk është e qartë për shkak relacioneve Qeveri-Kuvend dhe do të jetë e pa mundur nëse do të respektohet ligji që në tërësi të zbatohet pakoja. Ne e kemi folur qëndrimin tonë që e para është e vonuar e dyta është e pamjaftueshme dhe e treta nuk është gjithëpërfshirëse ku nuk i adreson nevojat e bizneseve dhe nevojat e qytetarëve të vendit”, është shprehur Hamza për FaktePlus.

Tutje ish- ministri thotë se pakoja për rimëkëmbjen ekonomike ende është vetëm në nivel bisedash dhe se konkrete nuk ka asgjë.

Ai ka sqaruar po ashtu se pagesat për pakon e parë janë kryer me alokime të parakohshme e që kanë krijuar minuse në buxhetin e Kosovës.

“Pakoja për rimëkëmbje ekonomike është vetëm në nivel bisedash dhe deri më tani nga qeveria nuk kemi asgjë konkrete. Edhe pakoja e parë nuk është zbatuar, i kanë marrë disa pagesa sociale dhe kategori sociale, edhe ato i kanë marrë me alokime të parakohshme ku kanë krijuar minuse në buxhet. Pagesat që i janë bërë sektorit privat, ne jemi pro me t’u ndihmohen dhe po presim të kalojë ajo pako sepse nuk është tërhequr prej Kuvendit është në pritje dhe në procedurë dhe jemi për të bërë pako dhe me i përkrah bizneset”, thotë Hamza duke shtuar se nëse vonohet përkrahja e bizneseve ato edhe mund të falimentojnë.

Ndryshe, afati për të përfituar nga Pakoja Emergjente Fiskale që ka 15 maji. Deri më tani, nuk ka ndonjë shifër të saktë të humbjeve ekonomike, por sipas Ministrisë së Financave dhe Transfereve, vlerësohet se 6 milionë euro në ditë Kosova humb për shkak të pandemisë së koronavirusit.

Kush janë përfituesit e pakos emergjente?

Pakoja Fiskale Emergjente e miratuar nga Qeveria e Republikës së Kosovës:

Masa 1– Pagesa e dyfishtë e vlerës së skemës sociale (3 muaj);

Masa 2- Pagesa shtesë prej 30 euro në muaj për të gjithë përfituesit e skemave sociale dhe pensionale nën 100 euro (3 muaj);

Masa 3- Mbështetja financiare për shoqëritë tregtare që janë në vështirësi financiare si rezultat i situatës emergjente, dhe atë:

(a) Mbulimi i shpenzimeve të pagave mujore të punonjësve në vlerë prej 170 euro ( 2 muaj)

(b) Subvencioni i qirasë deri në pesëdhjetë për qind (50%) të vlerës së qirasë për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme;

(c) Mbulim i vlerës së kontributeve pensionale për pagat lidhur me masat e parapara me këtë vendim.

Masa 4- Sigurimi i huadhënies pa interes për ndërmarrjet publike (kthimi bëhet deri në fund të vitit 2020);

Masa 5- Sigurimi i mbështetjes financiare për Komuna e Republikës së Kosovës (total prej 10 milionë euro);

Masa 6- Sigurimi i shtesës mbi pagën në vlerë 300 euro për punonjësit e sektorëve esencial të cilët janë ekspozuar drejtpërdrejtë rrezikut të infektimit (2 muaj);

Masa 7- Pagesë shtesë prej 100 euro për punëtorët e dyqaneve ushqimore, furrave dhe barnatoreve (2 muaj);

Masa 8- Pagesa e asistencës mujore prej 130 euro për qytetarët që humbin vendin e tyre të punës për shkak të situatës emergjente (regjistrimi bëhet përmes ATK-së dhe kjo masë është për 2 muaj);

Masa 9- Mbështetja e iniciativave dhe projekteve që synojnë përmirësimin e jetës së komuniteteve jo shumicë në Republikë e Kosovës, e të cilët janë goditur rëndë nga situata e emergjencës së shëndetit publik, në vlerë deri në dy milionë (2,000,000.00 €) euro;

Masa 10- Sigurimi i likuiditetit financiar për dy kategori:

(a) Mikro-ndërmarrjet dhe të vetë–punësuarit nëpërmjet programeve të caktuara të Fondit Kosovar për Garanci të Kredive, në shumën deri në dhjetë mijë (10, 000 €) euro për periudhën 2 vjeçare, në vlerë deri në pesëmbëdhjetë milionë (15,000,000.00 €) euro.

(b) Shoqëritë Tregtare/Kompanitë e autorizuara të cilat ofrojnë shërbime bazike (të ngjashme me ato të ndërmarrjeve publike) me kthim deri më 31.12.2020, në kuadër të vlerës së përcaktuar të pikës 1.4 të vendimin për Pakon Fiskale Emergjente.

Masa 11 – Rritja e buxhetit për grante dhe subvencione për Ministrinë e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural për rritje të prodhimit bujqësor, në vlerë prej pesë milionë euro (5, 000,000.00 €) euro;

Masa 12 – Rritja e buxhetit për grante dhe subvencione për Ministrinë e Kulturës, Rinisë dhe Sportit për evitimin e situatës së krijuar nga gjendja e emergjencës së shëndetit publik në aktivitetet sportive dhe kulturore, në vlerë prej pesë milionë (5,000,000.00€) euro;

Masa 13 – Mbështetje për eksportuesit në Republikën e Kosovës pas përfundimit të situatës së emergjencës së shëndetit publik, në vlerë deri në dhjetë milionë (10, 000,000.00€) euro;

Masa 14 – Mbështetje financiare për shoqëritë tregtare që regjistrojnë punëtorët me kontratë pune së paku një (1) vjeçare gjatë periudhës së situatës së emergjencës së shëndetit publik, nga njëqind e tridhjetë (130€) euro për dy muajt pasues pas regjistrimit, në vlerë deri në gjashtë milionë (6,000,000.00€), euro;

Masa 15 – Pagesa e asistencës mujore në vlerë prej njëqind e tridhjetë (130€) euro për qytetarët me kushte të rënda sociale, të lajmëruar si të papunë në institucionin kompetent, e që nuk janë përfitues të asnjë të hyre mujore nga Buxheti i Kosovës, dhe kjo për muajin Prill, Maj dhe Qershor, në vlerë deri në tre milionë (3,000,000.00€) euro

Ndryshe me qëllim të mos përhapjes së pandemisë COVID19, Qeveria e Kosovës nga 13 marsi ka marrë vendim për mbylljen e shumë bizneseve në vend.

Për t’iu dalë në ndihmë bizneseve dhe kategorive tjera të shoqërisë, Qeveria e Kosovës, me propozimin e Ministrisë së Financave dhe Transfereve, ka miratuar Pakon Emergjente Fiskale në vlerë prej 179,6 milionë euro.